Kontrola ciśnienia w oponach: kluczowy element bezpieczeństwa drogowego i wydajności pojazdu

Wpływ nieprawidłowego ciśnienia na bezpieczeństwo i eksploatację pojazdu O tym, jak istotny jest wpływ ogumienia na bezpieczeństwo, świadczą badania statystyczne przeprowadzone przez NHTSA. Spośród wszystkich wypadków, których główną przyczyną była usterka techniczna pojazdu, aż 43% było spowodowane uszkodzeniem koła. W ujęciu ogólnym, uwzględniającym również wszelkie inne czynniki (zachowanie kierowcy, warunki atmosferyczne, stan drogi, itd.) uszkodzenie koła doprowadziło średnio do co 20-ego wypadku drogowego. Wykazano też bardzo silną korelację między zbyt niskim ciśnieniem w oponie, a wystąpieniem wypadku w wyniku usterki kół – aż 96,6% pojazdów, które uległy takim wypadkom, miały ciśnienie odbiegające o ponad 10% od zalecanego.

Kwestia właściwego ciśnienia w oponach ma wielowymiarowy wpływ na zachowanie pojazdu podczas jazdy. Przede wszystkim, nieprawidłowe wartości ciśnienia bezpośrednio wpływają na charakterystykę kontaktu opony z nawierzchnią. Przy zbyt niskim ciśnieniu następuje zwiększenie powierzchni styku opony z podłożem, prowadząc do nadmiernego uginania się ścian bocznych i generowania dodatkowego ciepła. Konsekwencją jest nie tylko pogorszona stabilność podczas pokonywania zakrętów, ale również znaczne wydłużenie drogi hamowania na mokrej nawierzchni - nawet o kilkanaście metrów, co odpowiada szerokości dwóch przejść dla pieszych.

Równie istotny jest wpływ nieprawidłowego ciśnienia na trwałość ogumienia. Prowadzi to do nierównomiernego zużycia opony - przy niedopompowaniu szybciej ścierają się boki opony, natomiast przy nadmiernym ciśnieniu obserwuje się zwiększone zużycie środkowej części bieżnika. Badania przeprowadzone przez zrzeszenie branży transportowej w USA (ATA) wskazują prostą do zapamiętania zależność – ciśnienie odbiegające o 30% od zalecanego przekłada się na 30% krótszy czas eksploatacji opony ze względu na nadmierne zużycie bieżnika.

Z perspektywy ekonomicznej, utrzymanie niewłaściwego ciśnienia generuje wymierne straty finansowe nie tylko w związku z częstszą wymianą opon, ale również przez zwiększone zużycie paliwa. Występuje tutaj bezpośrednia korelacja między niedopompowaniem a marnowaniem paliwa – według badania przeprowadzonego przez Departament Energii USA ciśnienie obniżone o 25% w stosunku do zalecanego zwiększa spalanie o około 2-3%. Bardzo silne niedopompowanie, czyli do poziomu 50%

zalecanego ciśnienia, generuje już straty na poziomie 5-10%. Jest to spowodowane większymi oporami toczenia, jakie musi pokonać niedopompowana opona.

Zaawansowane systemy monitorowania ciśnienia w oponach (TPMS)

W odpowiedzi na problemy związane z niewłaściwym ciśnieniem w oponach, wprowadzono systemy TPMS (Tire Pressure Monitoring System), które od listopada 2014 roku są obowiązkowym wyposażeniem wszystkich nowych samochodów sprzedawanych na terenie Unii Europejskiej. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego nr 661/2009 zakłada, że system TPMS musi być w stanie wykryć spadek ciśnienia w oponie o 20% lub obniżenie tej wartości do progu 1,5 bara w ciągu 10 minut dla jednego koła oraz w ciągu 60 minut dla wszystkich czterech kół.

Systemy TPMS dzielą się na dwa główne typy:

TPMS bezpośredni

Wykorzystuje fizyczne czujniki umieszczone wewnątrz każdej opony, które dokonują precyzyjnych pomiarów ciśnienia i temperatury. Dane te są transmitowane drogą radiową (najczęściej na częstotliwości 434 MHz w Europie) do modułu sterującego BCM2. Czujniki te wyposażone są we własne źródło zasilania - baterię o szacowanej żywotności około 10 lat.

Czujniki bezpośrednie pracują w różnych trybach w zależności od stanu pojazdu. Gdy pojazd jest nieruchomy, wewnętrzny miernik przyspieszenia jest nieaktywny, a czujniki próbkują ciśnienie co 30 sekund, bez nadawania sygnału jeśli nie wykryją zmiany ciśnienia. W trybie jazdy, uruchamianym przez siłę odśrodkową, czujniki nadal próbkują ciśnienie co 30 sekund, ale transmitują dane co 60 sekund. Dodatkowo, jeśli wykryją zmianę ciśnienia o 8,3 kPa (około 0,1 bara), natychmiast nadają sygnał alarmowy.

TPMS pośredni

Wykorzystuje już istniejące czujniki ABS/ESP do porównywania prędkości obrotowej poszczególnych kół. Podstawą działania jest zjawisko zmniejszania się średnicy koła przy spadku ciśnienia, co objawia się szybszym obracaniem się takiego koła w porównaniu do pozostałych. Systemy te są mniej kosztowne, ale również mniej precyzyjne - zwykle reagują dopiero przy spadku ciśnienia o około 20% i z pewnym opóźnieniem.

Profesjonalna diagnostyka i serwis systemów TPMS

Dla warsztatów zajmujących się serwisowaniem ogumienia, obsługa systemów TPMS stała się nieodłącznym elementem codziennej pracy. Profesjonalna diagnostyka wymaga specjalistycznych narzędzi umożliwiających komunikację z czujnikami TPMS. Na rynku dostępne są różnorodne testery, takie jak Autel MaxiTPMS TS508, które pozwalają na:

· Aktywację wszystkich znanych typów czujników TPMS

· Odczyt danych z czujnika (ciśnienie, temperatura, stan baterii, numer ID)

· Diagnostykę układu TPMS i odczyt kodów błędów DTC

· Programowanie nowych czujników uniwersalnych

· Przeprogramowanie sterownika pojazdu po wymianie czujników

Podczas wymiany opon należy zwrócić szczególną uwagę na elementy systemu TPMS. Zgodnie z dobrymi praktykami serwisowymi, przy każdej zmianie opon zaleca się wymianę elementów zaworu (uszczelki, trzpienie, nakrętki), co pozwala uniknąć przyszłych problemów związanych z nieszczelnościami. Zawory do czujników TPMS występują w wersjach gumowych oraz aluminiowych, przy czym każdy typ wymaga odpowiedniego momentu dokręcania.

Zalecenia dotyczące prawidłowej kontroli ciśnienia

Nawet w pojazdach wyposażonych w system TPMS zalecana jest regularna manualna kontrola ciśnienia w oponach. Optymalną częstotliwością jest sprawdzanie przynajmniej raz w miesiącu, a także przed każdą dłuższą trasą. Istotne jest również uwzględnienie zmian temperatury otoczenia - spadek temperatury o 10°C powoduje obniżenie ciśnienia w oponie o około 0,1 bara.

Pomiar ciśnienia powinien być przeprowadzany na zimnych oponach - minimum dwie godziny po zakończeniu jazdy lub przed jej rozpoczęciem. Opony "na gorąco" wykazują ciśnienie wyższe o około 0,3 bara w porównaniu z ciśnieniem zmierzonym na zimno.

Wartości referencyjne ciśnienia dla danego pojazdu znajdują się najczęściej na naklejce umieszczonej na słupku drzwiowym po stronie kierowcy lub wewnętrznej stronie klapki wlewu paliwa. Należy pamiętać, że zalecane ciśnienie może różnić się w zależności od obciążenia pojazdu.

Konsekwencje ignorowania kontroli ciśnienia

Zaniedbanie regularnej kontroli ciśnienia w oponach może prowadzić do poważnych konsekwencji. W przypadku zbyt niskiego ciśnienia zwiększa się ryzyko:

· Nagłego wybuchu opony spowodowanego nadmiernym nagrzewaniem się i uginaniem ścian bocznych

· Wystąpienia zjawiska aquaplaningu, szczególnie podczas jazdy po mokrych nawierzchniach

· Zmniejszonej efektywności hamowania i prowadzenia pojazdu

· Zwiększonego zużycia elementów układu kierowniczego

Z kolei zbyt wysokie ciśnienie powoduje:

· Zmniejszenie powierzchni kontaktu opony z nawierzchnią, co przekłada się na gorszą przyczepność

· Zwiększoną podatność opony na uszkodzenia mechaniczne podczas pokonywania nierówności

· Obniżony komfort jazdy i zwiększoną emisję hałasu

Podsumowanie

Regularna kontrola ciśnienia w oponach to nie tylko kwestia ekonomiki jazdy i przedłużenia żywotności ogumienia, ale przede wszystkim fundamentalny element bezpieczeństwa. Profesjonalne warsztaty wulkanizacyjne odgrywają kluczową rolę w edukowaniu klientów na temat znaczenia prawidłowego ciśnienia oraz zapewnianiu kompleksowej obsługi systemów TPMS.

Dla warsztatów poszukujących profesjonalnego wyposażenia do diagnostyki i serwisu systemów TPMS, szeroki wybór narzędzi oraz części zamiennych dostępny jest w ofercie sklepu dlaserwisu.pl. Wśród dostępnego asortymentu znajdują się zaawansowane testery diagnostyczne, uniwersalne czujniki ciśnienia oraz niezbędne elementy montażowe, które umożliwiają kompleksową obsługę systemów kontroli ciśnienia w oponach zgodnie z najwyższymi standardami branżowymi.